Wat zijn PFOS en PFAS?
PFOS oftewel perfluoroctaansulfonaten zijn chemische stoffen die behoren tot de brede familie van de PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen). Deze chemische stoffen worden in allerlei alledaagse producten gebruikt voor hun goede eigenschappen: ze zijn water-, vet- en vuilafstotend. Heel handig dus om pakweg regenjassen, schoonmaakmiddelen, verpakkingen of anti-aanbakpannen van te maken. Deze chemische stoffen hebben ook een aantal slechte eigenschappen. In eerste instantie zijn ze quasi onverwoestbaar en dus niet of amper afbreekbaar. Ze worden daarom ook wel “forever chemicals” genoemd. Als ze in het milieu terechtkomen, blijven ze daar uitermate lang aanwezig. Ook kunnen ze in het lichaam terechtkomen omdat het zo’n kleine deeltjes zijn. Als dat gebeurt, kan het tientallen jaren duren vooraleer ze volledig zijn verdwenen en kunnen ze schadelijk zijn.
Hoe worden deze stoffen verspreid?
De PFOS-stoffen komen niet voor in de natuur, maar worden als synthetische stoffen gemaakt in de chemische industrie. Vanuit die fabrieken kunnen de kleine PFOS-deeltjes meegenomen worden door de wind en zo neerkomen op de bodem in de dichte of wijde omgeving. Ook kunnen ze in het milieu terechtkomen door het afvalwater dat afkomstig is van de chemische industrie. Bij de lozing komen de PFOS-deeltjes eerst in waterlopen terecht - het oppervlaktewater - maar daarna kunnen ze zich ook gaan verspreiden naar het dieper gelegen grondwater. En dat kan op zijn beurt via kronkelingen in de ondergrond naar allerlei plaatsen verspreid worden.
Hoe komt dat PFOS-verontreiniging nu naar boven komt?
Momenteel vinden er door bouwheer Lantis graafwerken plaats voor de Oosterweelverbinding in Antwerpen. Tijdens deze werken kwam er aan het licht dat er te hoge PFOS-concentraties in de grond zitten. Die zouden afkomstig zijn van het bedrijf 3 M, dat gelegen is in Zwijndrecht en op een boogscheut ligt van de werf waar de werken gebeuren. Het bedrijf 3 M is een Amerikaanse Multinational die onder meer post-its en plakband maakt en die tot 2002 daarvoor de PFOS-stof gebruikte. Ondertussen bleek dat er ook vandaag nog hoge concentraties van de stof zouden aanwezig zijn in de ruime omgeving van het bedrijf. Waar precies en hoeveel wordt nu onderzocht.
Is er reden tot ongerustheid?
Neen. Er is reden tot bezorgdheid maar zeker niet tot paniek. We willen benadrukken dat er op korte termijn geen effecten zijn, maar dat op langere termijn deze stoffen wel een negatieve invloed kunnen hebben op uw gezondheid. Het is bovendien nog niet duidelijk of de PFOS of PFAS -stoffen daadwerkelijk aanwezig zijn in onze gemeente. Moesten er stoffen teruggevonden worden, dan zou het gaan om concentraties die in het verleden in de bodem terechtkwamen. Er is dus geen acuut gevaar of reden tot paniek.
Wat betekent dit voor onze gemeente?
De gemeente Kontich ligt niet binnen de straal van 10 km rond het bedrijf 3M. Er is dus geenszins sprake van een actuele verontreiniging met de PFOS-stoffen in onze gemeente en er gelden voorlopig geen beperkende maatregelen. Omdat we de gezondheid van onze inwoners zeer ernstig nemen en te allen tijde willen beschermen, nemen we het zekere voor het onzekere en werken we mee aan het onderzoek van de Vlaamse overheid naar de eventuele historische verontreiniging met deze stoffen in onze gemeente.
Hoe gaan we hiermee verder?
We brengen alle plaatsen in onze gemeente in kaart waar er mogelijks in de bodem PFOS- of PFAS-stoffen terug te vinden zijn die dateren uit het verleden. Dat doen we op basis van een lijst van OVAM (Openbare Afvalstoffenmaatschappij) die aangeeft welke activiteiten in het verleden kans zouden kunnen gegeven hebben op een mogelijke verontreiniging.
Op basis van een eerste onderzoek naar deze vroegere risico-activiteiten in Kontich werd een inventaris opgesteld. Zo kwamen er een aantal mogelijke risico-gebieden naar boven. Het gaat om een beperkt aantal plaatsen waar ofwel PFAS houdend brandschuim is gebruikt of waar vroegere industriële activiteiten plaatsvonden. De betrokkenen werden reeds door ons op de hoogte gebracht en ontvingen de nodige instructies. Deze instructies werden louter gegeven uit voorzorg en zijn een vrijblijvend advies.
OVAM is nu volop bezig met de zogenaamde oriënterende bodemonderzoeken. Dit verkennend bodemonderzoek gaat nu bekijken of er inderdaad PFOS of PFAS aanwezig is op de verdachte risico-gebieden uit de gemaakte inventaris. OVAM geeft daarbij voorrang aan sites waar brandweerschuim is gebruikt.
Meer weten?
Over een paar sites in onze gemeente hebben we al wat meer informatie. Die vind je hier.
Je kan bij de Vlaamse overheid terecht voor meer informatie op de website: https://www.vlaanderen.be/pfas-vervuiling en voor verdere vragen bij het e-mailadres: PFAS@vlaanderen.be.
